Τρίγλια (Τρίγλεια) – μέρος 1

Τρίγλια (Τρίγλεια) της Μικράς Ασίας
Μέρος 1 – (από το βιβλίο της καθηγήτριας Δέσποινας Παρασκευά-Κράνη με τίτλο “Ν. Τρίγλια Χαλκιδικής, Ένα ταξίδι μέσα στο Χρόνο και την Ιστορία”)
Ι) Ιστορία
Α) Αρχαίοι Χρόνοι

Στις ανασκαφές που έγιναν το 1853 στην Ακρόπολη των Αθηνών βρέθηκε μια πλάκα. Σ’ αυτήν την πλάκα πλήρωναν κάποιο χρηματικό ποσό, εισφορά στην Αθηναϊκή συμμαχία. Μεταξύ αυτών αναφέρεται και κάποια πόλη με το όνομα Βρύλειο. Από το εύρημα αυτό πληροφορούμαστε ότι το Βρύλειο ήταν ελληνικό, χτίστηκε περίπου το 500 ή το 487 π.Χ. και έγινε σύμμαχος των Αθηναίων για να προφυλαχθεί από τις επιθέσεις των Περσών. Οι περιγραφές των αρχαίων για την τοποθεσία του Βρυλείου –αναφέρονται ως κοντινές πόλεις η Σιγή (Σιγείς), η Κίος (Κιανοί), με τις οποίες γειτονεύει και η Τρίγλια της Μ. Ασίας- οδηγούν τον Τριγλιανό φιλόλογο Τρύφωνα Ευαγγελίδη στο συμπέρασμα ότι η Τρίγλια βρισκόταν στην περιοχή του αρχαίου Βρύλειου. Ο ίδιος φιλόλογος προτιμά την προέλευση του ονόματος Τρίγλεια από τη λέξη Βρύλειο και γι’ αυτό γράφει το –γλι με ει και όχι με ι.



Χάρτης της περιοχής της Προποντίδας της Μ. Ασίας απ' όπου προέρχονται οι Τριγλιανοί πρόσφυγες

Ταύτιση του Βρυλείου με την Τρίγλια κάνει κι ο χαρτογράφος Μαργαρίτης Δήμητσας που ασχολήθηκε με τις ελληνικές κατακτημένες περιοχές της Βιθυνίας και γενικά της Μ. Ασίας. Αυτός σε χάρτη του 1887, αναφέρει το Βρύλειο και μέσα σε παρένθεση το όνομα Τρίγλια. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε ο χαρτογράφος από περιγραφές του ιστορικού Σ. Βυζαντίου που αφορούν στην τοποθεσία της Τρίγλιας.


Προέλευση του ονόματος «Τρίγλια»

Το όνομα Τρίγλια συναντάται στους Βυζαντινούς χρόνους. Ο Σ. Βυζάντιος και ο Ι. Καντακουζηνός το ανέφεραν ως Τριγλεία. Το έτος 700 μ.Χ. συναντάται η ονομασία Τρίγλια σε Πατριαρχικό Σιγγίλιο, το οποίο αναφερόμενο στο Μοναστήρι της Παντοβασίλισσας το ονομάζει Μονή Τρίγλιας.

Σύμφωνα με μια άλλη άποψη, το όνομα αυτό προέρχεται από το ψάρι Τρίγλι που ψάρευαν στον Κιανό κόλπο. Για το ψάρι αυτό γίνεται λόγος και στο «Βίος Λουκούλλου», ρωμαίου στρατηγού, γνωστού καλοφαγά, ο οποίος προτιμούσε το ψάρι αυτού του Κιανού κόλπου. Επίσης και ο ιστορικός Γουλιέλμος Τομάτζεκ πιστεύει πως η Τρίγλια ονομάστηκε έτσι επειδή υπήρχαν στην περιοχή αλιευτήρια τριγλών.




Δρόμος της παλιάς Τρίγλιας. Από την επίσκεψη μας εκεί το 2003
Β) Βυζαντινοί Χρόνοι

Το Βρύλειο ήταν χτισμένο δύο χιλιόμετρα μακριά από τη θάλασσα. Ήταν χτισμένο στη θέση Παληοχώρα όπου σώζονται ερείπια, που οι παλιοί Τριγλιανοί τα αποκαλούσαν Παλιοχώρι ή Καμάρες από κάτι καταστραμμένους θόλους που υπήρχαν εκεί.

Η σημερινή Τρίγλια είναι κτισμένη κοντά στα παράλια και πρωτοκατοικήθηκε όταν χτίστηκαν στην περιοχή μοναστήρια. Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι ο Βιθυνικός Όλυμπος ονομαζόταν Κεσίς-Ντάγκ, βουνό καλογήρων γιατί χτίσθηκαν εκεί πολλές μονές όπου μόνασε πλήθος μοναχών πολλοί από τους οποίους αγίασαν. Στις μονές αυτές επίσης μόνασαν αυτοκράτειρες, και αξιωματικοί του Βυζαντίου οι οποίοι έπεσαν σε αυτοκρατορική δυσμένεια.

Γύρω λοιπόν από αυτά τα μοναστήρια συγκεντρώθηκαν εργάτες με τις οικογένειές τους και έτσι δημιουργήθηκε ένας οικισμός στη θέση Παλιοχώρα που συνενώθηκε σιγά-σιγά με όσους συνοικισμούς είχαν δημιουργηθεί γύρω στα παραλιακά μοναστήρια όπως ήταν της Παντοβασίλισσας.

Λόγος για την Τρίγλια γίνεται και σ’ έγγραφο, έτη 1283-1289, με το οποίο ο Πατριάρχης Γρηγόριος του Κυπρίου απευθύνεται προς τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β’ Παλαιολόγο και καταγγέλλει βιαιοπραγίες κρατικών υπαλλήλων σε βάρος της Κίου, Τρίγλιας, Ελιγμούς, κλπ.

Στις 6 Απριλίου 1320 οι Τούρκοι κατέλαβαν την Προύσα. Έγιναν μάχες κοντά στην Τρίγλια και Κίο. Ο Βυζαντινός στρατηγός Αλέξιος Φιλανθρωπινός πολέμησε γενναία, αλλά το Βυζάντιο ήδη εξασθενημένο, δε μπόρεσε να αντιμετωπίσει με επιτυχία τους Τούρκους. Αυτοί κατέλαβαν την Προύσα και τη γύρω περιοχή, έσφαξαν τους κατοίκους των περιοχών αυτών και μοίρασαν τα κτήματά τους σε Τούρκους αξιωματικούς και στρατιώτες. Εξαιτίας των γεγονότων αυτών, πολλοί Τριγλιανοί μετανάστευαν στη Θράκη και δημιουργούν ένα χωριό με το όνομα Τρούλια. Χωριό με το όνομα Τρούλια σωζόταν στην επαρχία Βιζύη της Θράκης μέχρι την καταστροφή του 1922. Η γλώσσα που μιλούσαν οι κάτοικοί του ήταν ίδια με αυτή που μιλούσαν οι κάτοικοι της Τρίγλιας της Μ. Ασίας. Αργότερα πολλοί από τους παλιούς Τριγλιανούς καθώς και μερικοί νεώτεροι επέστρεψαν και εγκαταστάθηκαν στα μοναστήρια που διασώθηκαν ή έκαναν δικές τους κατοικίες.




1921 - Ελληνικό στρατόπεδο στα Τάταρλα της Προύσας.
Γ) Τουρκοκρατία – Μικρασιατική καταστροφή.

Το 1453 αρχίζει η κατάληψη του Βυζαντίου από τους Τούρκους. Οι κάτοικοι των νεοκατακτημένων περιοχών που δοκιμάζονταν σκληρά αναζήτησαν περιοχές όπου θα ζούσαν πιο ήσυχα. Η περιοχή της Τρίγλιας που είχε κατακτηθεί και δοκιμαστεί από τους Τούρκους νωρίτερα (100 χρόνια πριν), τώρα απολάμβανε μια πιο ήρεμη ζωή. Σε αυτό συντελούσαν και τα πολλά μοναστήρια της περιοχής. Αυτά και κατ’ επέκταση οι κάτοικοι των γειτονικών περιοχών απολάμβαναν τα προνόμια που είχε παραχωρήσει ο Μωάμεθ ο Πορθητής στην ορθόδοξη εκκλησία. Όταν λοιπόν απαγορεύτηκε στους Έλληνες να μιλούν τη γλώσσα τους άρχισαν αν λειτουργούν κρυφά σχολεία στα Μοναστήρια αυτά.

Ο Τ. Ευαγγελίδης βρήκε έγγραφα σύμφωνα με τα οποία στο κρυφό σχολείο της Μονής Μηδικίου, δίδαξε ο Μελέτιος Συρίγος που καταγόταν από την Κρήτη και σπούδασε στην Ευρώπη. Για τους παραπάνω λόγους κατέφυγαν στην Τρίγλια, άτομα προερχόμενα από τα νησιά Μυτιλήνη, Χίο, Ικαρία, Τσιρίγο, Κρήτη, Ύδρα, καθώς και από την Ήπειρο και την Πελοπόννησο. «Από τους Μανιάτες είναι η ράτσα μας. Η μάνα μου από κει είναι. Η ράτσα μας είναι Μανιάτισσα», διηγείται η Ελένη Καραγιαννάκη. Και έτσι δημιουργήθηκαν ονόματα που δηλώνουν τον τόπο καταγωγής των ατόμων που τα κατέχουν όπως Νυδραίος από την Ύδρα, Κρανίδης από το Κρανίδι της Πελοποννήσου, Τσιριγώτης από το Τσιρίγο και άλλα.

Το 1885 μεγάλος σεισμός συγκλόνισε την Τρίγλια και επέφερε καταστροφές. Στο ευαγγέλιο του 1848 που μετέφεραν οι Τριγλιανοί πρόσφυγες στη Ν. Τρίγλια αναφέρονται τα εξής: «1855 φευρουαρίου 16: ημέρα δή όρα ής ενέα της ημέρας έγινε ένας μεγάλος σισμός και εβούλισε το καμπαναριό της Παντοβασιλήσης».

Τον 19ο αιώνα και συγκεκριμένα τα έτη 1905-1906, η Τρίγλια λεηλατήθηκε δυο φορές από τους Τσέτες. Όταν όμως οργανώθηκε η αυτοάμυνα η Τρίγλια ησύχασε.

Το 1910 άρχισε η επιστράτευση των Ελλήνων για τα περιβόητα τάγματα εργασίας, τα «αμελέ ταμπούρ». Πολλοί Τριγλιανοί για να ξεφύγουν κρύβονται στα ταβάνια των σπιτιών και γι’ αυτό δημιουργήθηκαν τα αποκαλούμενα «ταβάν-ταμπούρ», δηλαδή τα τάγματα αυτών που κρύβονταν στα ταβάνια.

Το 1914 υπήρξε έτος ξεριζωμού. Οι Τούρκοι με το πρόσχημα ότι οι κάτοικοι των παράλιων περιοχών βοηθούν τα Ελληνικά και Αγγλικά υποβρύχια που είχαν μπει κρυφά στην Προποντίδα και τα Δαρδανέλια, διατάζουν την εκκένωση της Τρίγλιας. Οι Τριγλιανοί καταφεύγουν στην Προύσα. Οι Τούρκοι τους υπόσχονται πως η εξορία αυτή θα είναι προσωρινή. Αφήνουν λοιπόν όλα τα υπάρχοντά τους, τις σοδειές τους, κλειδώνουν τα σπίτια και τις εκκλησίες και φεύγουν.

Η εξορία αυτή περιγράφεται ως εξής στη Μαύρη Βίβλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου: «Κατά τον αυτόν τρόπον εξεκενώθη και η κοινότης αύτη (Τρίγλια). Οι κάτοικοι βλέποντες το αδύνατον της παραμονής αυτών εκεί –καθότι η κυβερνητική διαταγή περί εκπατρισμού ήτο αυστηρά- ήνοιξαν τας αποθήκας και τα καταστήματα αυτών και διένεμον δωρεάν εις τους απόρους ελαίας, έλαια, σακχάρεις κ.λ.π. αλλ’ οι παριστάμενοι κυβερνητικοί υπάλληλοι σκαιώς απέπεμπον τους πτωχούς λέγοντες ότι η περιουσία μέλλει να εξασφαλισθή υπό της κυβερνήσεως(!) και δεν πρέπει να διανέμηται. Εκ των εξ εκκλησιών η μία μετετράπη εις τέμενος υπό των εγκατασταθέντων εκεί τούρκων, κυρίως Αθιγγάνων οι οποίοι διά το ολιγάριθμον αυτών μη δυνάμενοι να καταλάβωσιν και χρησιμοποιήσωσιν όλας τας οικίας κατεδάφισαν αυτάς το δε υλικόν νομίσαντες διά πλοιαρίων εις βασιλεύουσαν επώλησαν».

Στην Προύσα εγκαταστάθηκαν όπου μπόρεσε ο καθένας. Άλλοι εγκαταστάθηκαν στις φυλακές, άλλοι στους ελαιώνες και άλλοι νοίκιασαν αποθήκες. Δούλευαν στο εργοστάσιο επεξεργασίας του κουκουλιού, σε τσιφλίκια Τούρκων και μερικοί από αυτούς έγιναν γυρολόγοι. Αρρώστιες όπως ο τύφος, οι δυσεντερίες, οι ελονοσίες προκάλεσαν το θάνατο πολλών Τριγλιανών.

Το 1918-1919 επέστρεψαν στην Τρίγλια. Οι Τούρκοι στο διάστηµα αυτό λεηλάτησαν την Τρίγλια. Και σύµφωνα µε τα λόγια των παππούδων µας «αρχίσαµε µε τα νύχια και ξαναστυλωνόµαστε», άρχισε πάλι η ζωή στην Τρίγλια.

Η κ. Ε. Καραγιαννάκη που ήρθε από την Τρίγλια της Μ. Ασίας διηγείται: «Το 18 στα 19 µπήκε που ήρταµε στην πατρίδα µας από τη Προύσα. Από το 14, το 19 ήρταµε. Γιατί ήταν του Αγίου Νικολάου. Θυµήθηκα τη µέρα που πήγαµε στο σπίτι µας. Ηταν του Αγίου Νικολάου».

Όταν το 1919 οι χώρες της Αντάντ επιτρέπουν την αποβίβαση ελληνικών στρατευµάτων στην Μ. Ασία, τµήµα του ελληνικού στρατού φτάνει στην Τρίγλια. Τους υποδέχονται οι δηµογέροντες, οι µαθητές, όλη η Τρίγλια, στη θέση Σεργί. Οι στρατιώτες εγκαταστάθηκαν στο παλιό µεγάλο σχολείο κι ο επικεφαλής αξιωµατικός ανέλαβε τα καθήκοντα αστυνόµευσης της κωµόπολης. Εκατό πενήντα στρατιώτες που ανανεώνονταν κατά διαστήµατα, παρέµειναν µέχρι το 1922 στην Τρίγλια.

Πολλοί επίσης επίσηµοι επισκέφτηκαν την κωµόπολη αυτή, όπως είναι ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, ο Χατζηανέστης, ο Παρασκευόπουλος, ο Πλαστήρας, ο Κονδύλης και άλλοι. Πολλοί Τριγλιανοί κατατάχθηκαν στον ελληνικό στρατό και έλαβαν µέρος στις µάχες που έδωσε αυτός στη Μ. Ασία.


Ο κ. Β. Βουδούρης που πολέμησε και πέθανε κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο το 1922, αφού προσβλήθηκε από σοβαρή αρρώστια.

Τον Αύγουστο του 1922 συνέβη η καταστροφή. Το Μέτωπο στο Εσκί-Σεχίρ κατέρρευσε. Ο ελληνικός στρατός υποχωρεί. Τα δυσάρεστα νέα φθάνουν στην Τρίγλια και σπείρουν τον πανικό. Ένας Τριγλιανός στρατιώτης, ο lορδάνης Μπαρµπής που φτάνει από το µέτωπο τους συνιστά να φύγουν. Ο παλιός δήµαρχος τους προτρέπει να στείλουν γράµµα στον Καβουνίδη να στείλει τα βαπόρια του για να τους µεταφέρουν στην Ελλάδα.

Οι Τριγλιανοί υπακούουν στην πρόταση του δηµάρχου και ειδοποιούν τον Καβουνίδη. Αυτός µε τη σειρά του ανταποκρίνεται στην πρόσκλησή τους και την 29η Αυγούστου στέλνει τον πρώτο στόλο. Κατόπιν στέλνει το εγγλέζικο φορτηγό «Γκόρντον». Ο ίδιος αγνοώντας τη θανατική του καταδίκη που είχε εκδοθεί από τους Τούρκους, µπήκε µε µερικούς άλλους Τριγλιανούς µέσα στην Τρίγλια και πήραν τα όργανα της φιλαρµονικής καθώς και ιερά κειµήλια, την Παντοβασίλισσα, την Αγία Επίσκεψη, Ευαγγέλια, Σταυρούς, δισκοπότηρα, εξαπτέρυγα, κ.ά.

Έτσι λοιπόν οι Τριγλιανοί, όπως όλοι οι πρόσφυγες, πήραν το δρόµο της προσφυγιάς, εγκαταλείποντας τα σπίτια και τα υπάρχοντά τους. Εκτός από τη Ν. Τρίγλια πολλοί πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν και στη Ραφήνα της Αττικής.

Αρχικά η Ραφήνα ονοµαζόταν και Τρίγλια. Επειδή όµως δηµιουργούνταν σύγχυση µε την Τρίγλια Χαλκιδικής, τελικά επικράτησε το όνοµα Ραφήνα. Υπάρχει όµως ένας κεντρικός δρόµος που ονοµάζεται «οδός Τρίγλιας» καθώς και ο αθλητικός όµιλος Τρίγλιας-Ραφήνας για να θυµούνται οι νεότεροι τις ρίζες τους.

Δέσποινα Παρασκευά-Κράνη
“Ν. Τρίγλια Χαλκιδικής, Ένα ταξίδι μέσα στο Χρόνο και την Ιστορία”



Οπισθόφυλλο του βιβλίου "Νέα Τρίγλια Χαλκιδικής, ένα ταξίδι μέσα στο χρόνο και την ιστορία"