Χίλια χρόνια προσευχής Ρώσων µοναχών στο Άγιο Όρος

Η πρώτη γραπτή αναφορά για το ρωσικό μοναχισμό στο Άγιο Όρος ανάγεται στο 1016. Αυτή τη χρονολογία φέρει ένα από τα αγιορείτικα έγγραφα, που φυλάσσονται στη βιβλιοθήκη της Μεγίστης Λαύρας,

και είναι υπογεγραμμένο από όλους τους καθηγουμένους όλων των μοναστηριών του Άθω. Μεταξύ των υπογραφών αυτών συναντάμε και την εξής: «Γεράσιμος Μοναχός, έλεω του Θεού, πρεσβύτερος και ηγoύμενος της Μονής των Ρως».

Ήδη από το 1030 το μοναστήρι των....

Ρως αναφέρεται στα έγγραφα ως Μονή της Θεοτόκου Ξυλουργού. . Σύμφωνα με την παράδοση, η Μονή Ξυλουργού ιδρύθηκε με τη φροντίδα του Ισαποστόλου Πρίγκιπα Βλαδίμηρου, του βαπτιστή των Ρώσων, και της συζύγου του, της βυζαντινής Πριγκίπισσας Άννας. Το καθολικό του Mοναστηριού του Ξυλουργού ήταν αφιερωμένο στην Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου. Όπως είναι γνωστό, η Λαύρα των Σπηλαίων κοντά στο Κίεβο, που ιδρύθηκε από τον όσιο Αντώνιο μετά την επιστροφή του από το Άγιο Όρος, αφιερώθηκε και αυτή στην Κοίμηση. Η «σύμπτωση» αυτή δεν ήταν καθόλου τυχαία. Πρόκειται για την προσπάθεια προέκτασης της πνευματικής λάμψης της ρωσικής Μονής στο Άγιο Όρος, όπου, κατά την παράδοση, εκάρη και ασκήτευσε ο μέλλων ιδρυτής του ρωσικού μοναχισμού Αντώνιος, στην πατρίδα του. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, ότι αργότερα στις μεγαλύτερες ρωσικές πόλεις, οι οποίες με τη σειρά τους έγιναν και πρωτεύουσες της Ρωσίας, όπως το Βλαντίμιρ και αργότερα η Μόσχα, οι καθεδρικοί ναοί είχαν την ίδια αφιέρωση στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Προφανώς στo πλαίσιo αυτής της ευλαβούς παράδοσης πρέπει να αποδοθεί και η επωνυμία ολόκληρης της Ρωσίας ως του «τέταρτου Περιβολιού της Θεοτόκου».
Αλλά αναμφισβήτητα όχι μόνο οι συμβολικές ονομαστικές προεκτάσεις, αλλά και η όλη πνευματική κληρονομιά και οι παραδόσεις του Άθω, επέδρασαν σημαντικά στη διαμόρφωση της μυστικής και ασκητικής φύσης του ρωσικού μοναχισμού, της ρωσικής Ορθοδοξίας και γενικά όλων των παραγόντων, που επέτρεψαν να ονομαστεί η χώρα ως Αγία Ρωσία.
Εξαιρετικά σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι σχέσεις Ρωσίας και Αγίου Όρους στα χρόνια, που ακολούθησαν την εποχή της Μογγολοκρατίας στη Ρωσία. Εκείνη την εποχή ένας διακεκριμένος αγιορείτης, που συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη της ρωσικής πνευματικότητας και του πολιτισμού υπήρξε ο Μητροπολίτης Κιέβου και πασών των Ρωσιών Άγιος Κυπριανός. Στα χρόνια που ήταν επικεφαλής της Ρωσικής Εκκλησίας μεταφέρονται στη Ρωσία πολλά βιβλία από τον Άθω, πραγματοποιούνται μεταφράσεις έργων των Αγίων Πατέρων, γίνεται η λειτουργική μεταρρύθμιση κ.τ.λ. Με την άμεση επιρροή του Αγίου Όρους στη Ρωσία αρχίζει μια εποχή της «ησυχαστικής αναγέννησης», που συνέβαλε ουσιωδώς στη διαμόρφωση του πνευματικού ρωσικού πολιτισμού.
Οι πιο λαμπρές προσωπικότητες εκείνης της εποχής είναι ο Άγιος Σέργιος του Ραντονέζ και ο Όσιος Κύριλλος του Μπελοζέρσκ. Το αποτέλεσμα της έντονης πνευματικής δραστηριότητάς τους ήταν η άνθηση της μοναχικής ζωής στη Ρωσία, που αποκαλείται στην ορθόδοξη παράδοση ως «Θηβαΐδα του Βορρά».
Την αντικατόπτριση της ησυχαστικής κληρονομιάς του Άθω στην παλαιά ρωσική τέχνη μας άφησαν στα έργα τους οι πιο διάσημοι Ρώσοι αγιογράφοι της εποχής εκείνης Θεοφάνης ο Έλληνας, Αντρέι Ρουμπλιόφ και Δανιήλ Τσιόρνι, τα αριστουργήματα των οποίων δεν παύουν να εντυπωσιάζουν και το σημερινό άνθρωπο ακόμα με την αρμονία, τη βαθιά πνευματικότητα και το μεγαλείο τους.
Σημαντική συνεισφορά στη δημιουργία στενών σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Αγίου Όρους είχε και ο Όσιος Νείλος Σόρσκυ, ο οποίος ασκήτευσε στο Άγιο Όρος επί είκοσι χρόνια. Επιστρέφοντας στην πατρίδα του, συνέβαλε δραστήρια στη διάδοση των πνευματικών αξιών του Άθω και υπήρξε ένας από τους εμπνευστές της κίνησης της «ταπείνωσης». Άλλη σημαντική προσωπικότητα, που συνέδεε τη Ρωσία με τον Άθω, υπήρξε ο διακεκριμένος Έλληνας θεολόγος και ασκητής Όσιος Μάξιμος ο Γραικός.
Ιδιαίτερα στενές ήταν οι σχέσεις με την πατρίδα του ρωσικού μοναστηριού του Αγίου Παντελεήμονος στο Άγιο Όρος. Μετά από μια περίοδο, κατά την οποία οι μοναχοί της Μονής ήσαν Έλληνες, στις αρχές του 19ου αιώνα το μοναστήρι γίνεται πάλι το πνευματικό κέντρο του ρωσικού μοναχισμού στον Άθω. Ένα άλλο σημείο έλξης της ρωσικής Ορθοδοξίας στον Άθω του 19ου αιώνα υπήρξε η Σκήτη του Αγίου Ανδρέα.
Στα τέλη του 19ου αιώνα ο αριθμός των Ρώσων μοναχών στο Άγιο Όρος είναι ίσος με εκείνον των Ελλήνων μοναχών, ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα ξεπερνάει σημαντικά τους Έλληνες. Έτσι διαμορφώθηκε το φαινόμενο, που είναι γνωστό στη ρωσική ιστοριογραφία ως «Ρωσικός Άθως». Το 1913 υπήρξε ακόμα προσπάθεια να γίνει το μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα και οι ρωσικές σκήτες του Αγίου Ανδρέα και του Ηλία ανεξάρτητα μοναστήρια. Αλλά τα ιστορικά γεγονότα στη Ρωσία δεν επέτρεψαν να υλοποιηθούν αυτά τα σχέδια.
Στις μέρες μας, που στο Άγιο Όρος αναγεννιέται ο ρωσικός μοναχισμός, είναι πολύ σημαντική και η αναγέννηση της μνήμης για τον ιστορικό και πνευματικό ρόλο του Άθω στη Ρωσική Εκκλησία και τη Ρωσία γενικότερα. Η αληθινή αναγέννηση μπορεί να γίνει μόνο με την επιστροφή στις αιώνιες πνευματικές πηγές, στις οποίες το Άγιο Όρος από πάντα κατέχει μια από τις πιο σημαντικές θέσεις.

 seleo.gr