Στη σκιαγράφηση της ιστορίας της αρχαίας πόλης σημαντικότατο ρόλο παίζει το ιερό του Διονύσου, που η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε 2km νότια του σημερινού χωριού, στη θέση του σύγχρονου χωριού Καλλιθέα, σε μια καταπράσινη πλαγιά δίπλα στη θάλασσα. Η ιστορία του ιερού, που είναι γνωστό για τα "σκιερά του σκηνώματα" και "τα λαμπρά και ψυχρά ύδατα", όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ξενοφώντας στα Ελληνικά του, αρχίζει το β ' μισό του 8ου αι. π.Χ. Μάλιστα, συνδέεται με την εγκατάσταση Ευβοέων αποίκων στην περιοχή της Αφύτου και το συνοικισμό τους με τους αυτόχθονες του μικρού προϊστορικού οικισμού, η ίδρυση του οποίου χάνεται στα βάθη της 3ης χιλιετίας.
Το ιερό δεν έχει να επιδείξει πολυτελή κατασκευάσματα και ιερά κτίσματα. Η εικόνα που δίνει φανερώνει μάλλον την ακραιφνή πίστη των Ευβοέων αποίκων, οι οποίοι εμπνευσμένοι απ' τον υποβλητικό συνδυασμό των σταλακτιτών στο εσωτερικό ενός βράχου και των καθαρών νερών, που ανάβλυζαν από πηγές και έρρεαν στη θάλασσα, έχρισαν την πλαγιά ως χώρο λατρείας του "θεού των σπηλαίων", του Διονύσου.
Μια κλίμακα σκαλισμένη σε βράχο μας οδηγεί σε μια κοιλότητα και εν συνεχεία σε ένα μεγάλο σπήλαιο. Αυτά αποτέλεσαν το ιερό. Παράλληλα κινητά ευρήματα του 8ου αι. π.Χ, του β' μισού του 6ου αι. π.Χ. και των κλασσικών χρόνων σκιαγραφούν την ιστορία του. Απ' αυτά ένα όστρακο του 5ου αι. π.Χ. με εγχάρακτη την αναθηματική επιγραφή: ΔΙ]ΟΝΥΣΟ, καθώς και μια μαρμάρινη κεφαλή του Διονύσου αποτελούν τους πιο αδιάψευστους μάρτυρες της βακχικής λατρείας στο χώρο.
Στο σπήλαιο μαζί με το Διόνυσο λατρεύτηκαν οι Νύμφες. Αυτό άλλωστε μαρτυρεί μια αναθηματική επιγραφή στο χείλος αττικού μελανόμορφου κρατήρα:
Νύμφαι] ΣΙ ΚΡΑΤΑΙΟΣ
Ο Διόνυσος συνδέεται με τις Νύμφες και πολλές φορές απεικονίζεται μ' αυτές. Οι Νύμφες γίνονται πιστές ακόλουθοι και συντρόφισσες του Θεού. Στεφανωμένες με κληματόφυλλα, εμψυχωμένες απ' το πνεύμα του Θεού χορεύουν και γλεντούν. Το παραλήρημα και ο χορός τους συνοδεύεται πολλές φορές, από κύμβαλα, ντέφια και λυδικό αυλό.
Δυτικά του ιερού διαπιστώθηκε η ύπαρξη άλλου ιερού. Πρόκειται πιθανότατα για θεσμοφόριο, ιερό άμεσα συνυφασμένο με τη θεά Δήμητρα. Η παρουσία τέτοιων ιερών ήταν συχνή στον αρχαίο κόσμο. Εκεί τελούνταν τα θεσμοφόρια, γιορτή αφιερωμένη στη Δήμητρα θεσμοφόρο, θεά της γονιμότητας της γης, αλλά και των γυναικών.
Παράλληλα, από αρχαία ευρήματα διαπιστώθηκε η παρουσία του Απόλλωνα, η λατρεία του οποίου θα πρέπει να άρχισε αρκετά νωρίς στο ιερό αυτό και να συνεχίστηκε και στα ρωμαϊκά χρόνια. Η βάση αναθηματικού αγαλματίου του θεού, που βρέθηκε στο χώρο και χρονολογείται στον 2ο αι. μ.Χ. με την επιγραφή
ΑΠΟΛΛΩΝ ΚΑΝΑΣΤΡΑΙΩ
ΑΝΕΘΗΚΑ ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ
είναι αρκετά σημαντική, αφού αναφέρει το θεό με το επίθετο "Καναστραίος".
Στη διάρκεια των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων η αρχαία Άφυτις ήταν γνωστή για την οικονομική της ευρωστία.
Μάρτυρες αυτού:
1) Το αρχαϊκό και κλασικό νεκροταφείο, που εντοπίστηκε στην είσοδο του σημερινού χωριού.
2) Η ανακάλυψη νομισματικού ψηφίσματος του 423 π.Χ. της Αφύτου με την Αθήνα, σχετικό με την κοπή νομισμάτων που δίνει στοιχεία για τις νομισματικές σχέσεις των 2 πόλεων.
3) Η συμμετοχή της πόλης στην αθηναϊκή συμμαχία, με όλες τις υποχρεώσεις που αυτή προϋποθέτει.
Όλα αυτά αποδεικνύουν με τρόπο ανάγλυφο την ευημερία της πόλης ειδικά κατά την κλασική εποχή.
Τότε, και πιο συγκεκριμένα στα τέλη του 5ου αι, τοποθετείται, σύμφωνα πάντα με τα ανασκαφικά δεδομένα, η πρώτη παρουσία του Άμμωνα στην περιοχή του ιερού.
Ο Άμμων, θεός Αιγυπτίων και Λιβύων των αρχών τις 2ης χιλ. π.Χ., ταυτίστηκε αργότερα με το Δία. Και αυτό έγινε, διότι ένας χρησμός προερχόμενος απ' την αιγυπτιακή Θήβα, όπου βρισκόταν και το κυριότερο Ιερό του θεού, έμοιαζε με χρησμό του Ιερού του Δία στη Δωδώνη. Έκτοτε η παρουσία του στο χώρο της Ηπειρωτικής Ελλάδας είναι συχνή.
Ο βωμός του Άμμωνος Διός χτίζεται στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. στον ιερό χώρο του Διονύσου και των Νυμφών. Ο ναός χτισμένος στο β' μισό του 4ου αι. π.Χ., έρχεται να αποκρυσταλλώσει τη λατρεία του θεού στο χώρο, να μας αποδείξει την οικονομική ευμάρεια της πόλης, η οποία φαίνεται να μην έχει επηρεαστεί απ' την κατάληψη της Ολύνθου το 348 π.Χ., ή ακόμη και να συνδέσει - κατά άλλους - την ανοικοδόμησή του με το όνομα του Φιλίππου ή και αυτό του Αλέξανδρου.
Απ' τον 5ο αι. π.Χ. ο Άμμων Ζευς εμπλέκεται στον ιστορικό ιστό της Αφύτου, γίνεται ο θεός-προστάτης της πόλης, παίζει καθοριστικό ρόλο στην αποφυγή κινδύνων, που την απειλούν, απεικονίζεται σε νομίσματα της εποχής.
Στο Ιερό επιβλητική είναι η παρουσία του ναού του Άμμωνος Διός, ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα είχε και μαντικές ιδιότητες. Ο ναός, δωρικού ρυθμού με 6 κίονες στη στενή και 12 στη μακριά του πλευρά, κατασκευάστηκε τον 4ο αι. από εγχώριο κογχυλιάτη λίθο, ενώ τα αρχιτεκτονικά του μέλη ήταν επιχρισμένα από λευκό μαρμαροκονίαμα. Αξιοσημείωτο είναι ότι τον 3ο αι. π.Χ. μαρμάρινος θριγκός αντικαθιστά τον αρχικό λίθινο, καθώς ο τελευταίος καταστρέφεται στα χρόνια της Γαλατικής επιδρομής, στις πρώτες δεκαετίες του 3ου αι. π.Χ. Παράλληλα, και η αρχική Κορινθιακή κεράμωση του ναού δέχτηκε επισκευές κατά τους εκκλησιαστικούς χρόνους, αλλά και μερική αντικατάσταση από λακωνικές κεράμους τη ρωμαϊκή εποχή. Ενδιαφέροντα είναι και τα θραύσματα γλυπτών, τα πολυάριθμα όστρακα, καθώς και τα αρκετά επιγραφικά ευρήματα στο χώρο γύρω απ' το ναό, που διαφωτίζουν την ιστορία του Ιερού του Άμμωνος Διός.
ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :
Μίνα Καϊάφα - Αρχαιολόγος
ΕΡΕΥΝΑ & ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
Βαγγέλης Κατσαρίνης - Ηλεκτρονικός, Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου
ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ : www.kassandra-halkidiki.gr
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου